Odeljenje stare i retke knjige i knjige o Beogradu – Zavičajno odeljenje

Načelnik Odeljenja: Milanka Babić Vukadinov
Stručni radnici: Ljubica Ćorović, Lidija Tontić, Marija Ivanović, Anđela Ivanić Matić, Tanja Anisijević

Na inicijativu potpredsednika Opštine grada Beograda, dr Milosava Stojadinovića, daleke 1929. je započeto prikupljanje svakovrsne građe o Beogradu. Formirani su fondovi na osnovu kojih je 11. januara 1931. godine svečano otvorena jedna od najstarijih gradskih ustanova kulture: Biblioteka i Muzej grada Beograda. Od 1935, Biblioteka i Muzej se nalaze u zgradi u Zmaj Jovinoj 1, koja je, povodom stogodišnjice postojanja Beogradske opštine, 1940. godine adaptirana, obnovljena spolja i iznutra i svečano otvorena kao prvi Gradski kulturni dom Beograda.

Posle Drugog svetskog rata, kao posebne organizacije se izdvajaju Biblioteka, Muzej i Istorijski arhiv grada Beograda. Zgrada postaje pretesna za sve zbirke. Postepeno, iz nje se iseljava Istorijski arhiv, Fond periodike, Opšti i Dečji fond Biblioteke grada. Pod istim krovom ostaju, kao i pre sedam decenija, najstarije knjige i knjige o Beogradu, sakupljane od osnivanja Biblioteke.

Danas se u Odeljenju stare i retke knjige i knjige o Beogradu čuva više od 40.000 primeraka bibliotečke građe čija je osnovna tema Beograd, ili se Beograd pominje u nekom značajnom kontekstu. Obuhvaćena su književna i naučna, domaća i strana dela o gradu, putopisi, dokumenti, spomenice, adresari, godišnjaci, kalendari, dela o privrednim, komunalnim, urbanističkim i socijalnim pitanjima, izdanja gradskih organizacija…

Posebna pažnja posvećena je Fondu stare i retke knjige koji sadrži izdanja štampana do 1918. godine, bilo da su štampana u Beogradu ili van njega.

Kolekcija rukopisa obuhvata 543 rukopisa, na približno 4.000 strana i sastoji se većim delom od prepiske, književnih dela, političkih i istorijskih spisa, sudskih dokumenata, autobiografija XIX veka i sl.

Kartografsku zbirku Biblioteke grada Beograda čini oko 200 kartografskih dokumenata nastalih od kraja XVI do polovine XIX veka – u sve tri osnovne štamparske tehnike. Otisnute sa drvoreza, bakroreznih ploča i litografskog kamena, većinom su ručno kolorisane. Najveći deo zbirke zasniva se na poklonu Riste i Radmile Aćimović.

Fond fotografija sadrži preko 2.000 fotografija starog Beograda, značajnih događaja i istorijskih ličnosti koje su obeležile život grada.

Stručna delatnost Odeljenja stare i retke knjige i knjige o Beogradu – Zavičajnog odeljenja, u najvećoj meri se zasniva na bibliotečkoj obradi i formiranju stručne dokumentacije, istraživačkom i leksikografskom radu, bibliografskoj obradi bibliotečke građe, kao i na selekciji naslova za izdavačku delatnost.

Rezultat bibliografskog rada sažet je u dva toma Građe za bibliografiju jugoslovenske i strane knjige o Beogradu (objavljene 1974. i 2003. godine). Razuđenost predmetnog registra omogućava sveobuhvatan uvid u sadržaj fonda knjiga o Beogradu.

Dvotomna monografija Ulice i trgovi Beograda, objavljena 2004−2005. godine iscrpno i dokumentovano obrađuje nazive 2.363 beogradske ulice, kao i njihovo prostiranje i istorijat promena njihovih naziva do sredine 2004. godine. Monografija je ilustrovana sa oko 800 ilustracija i rezultat je višegodišnjeg leksikografskog rada u Odeljenju stare i retke knjige i knjige o Beogradu Biblioteke grada Beograda.

U izdavačku delatnost Biblioteke grada Beograda, započetu 1933. godine izdavanjem Ilustrovane istorije Beograda Marije Ilić-Agapove, Zavičajno odeljenje se uključuje 1967. godine knjigom Beograd u XIX veku iz dela stranih putopisaca; a nastavlja sabiranjem Odabranih radova Marije Ilić Agapove (2002).

Posebnu pažnju javnosti izazvalo je Fototipsko izdanje monografije iz 1757. godine: Život carskog generala i slavnog inženjera gospodina barona Doksata de Moreza pogubljenog 20. marta 1738. u Beogradu uz opis pojedinih dešavanja u tadašnjem ratu protiv Turaka, 2006. godine.

Iste godine objavljen je još jedan reprint, ovoga puta Spomenice Društva za ulepšavanje Vračara 1884−1909.